Sự trỗi dậy của chuỗi công khai gốc AI: Phân tích sâu năm dự án AI Layer1

Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ trí tuệ nhân tạo, kiến trúc blockchain truyền thống đã khó có thể đáp ứng nhu cầu tính toán hiệu suất cao và xử lý dữ liệu phức tạp của các ứng dụng AI. Để đáp ứng điều này, một loạt các nền tảng blockchain Layer 1 được tối ưu hóa cho AI đã ra đời, chúng thể hiện những đặc điểm đa dạng về kiến trúc công nghệ, bối cảnh ứng dụng và mô hình kinh doanh. Bài viết này phân tích sâu về năm dự án AI Layer 1 hàng đầu: Bittensor, Vana, Kite AI, Nillion và Sahara.

Bittensor: Hạ tầng mạng AI phi tập trung

Bittensor như một nhà tiên phong trong lĩnh vực AI blockchain, cam kết xây dựng một mạng lưới hợp tác trí tuệ nhân tạo phi tập trung mở. Mục tiêu của nó là phá vỡ các rào cản tập trung trong nghiên cứu phát triển AI truyền thống, để nhiều người tham gia có thể cùng nhau đóng góp và hưởng lợi.

Cấu trúc kỹ thuật của Bittensor sử dụng thiết kế cấu trúc hai lớp:

• Mạng gốc (chuỗi chính): chịu trách nhiệm điều phối, xác minh và quản lý việc phát hành token TAO của toàn bộ hệ thống, là trung tâm phân bổ tài nguyên của toàn mạng.
• Hệ sinh thái subnet: Các subnet giống như các phòng thí nghiệm AI độc lập, phát triển các giải pháp chuyên môn cho các tình huống ứng dụng AI cụ thể và chứng minh giá trị của mình trong cạnh tranh thị trường.

Thiết kế này cho phép Bittensor đồng thời cân bằng giữa tính ổn định của toàn bộ mạng lưới và chuyên môn của từng lĩnh vực, cung cấp một hạ tầng linh hoạt cho sự phát triển của AI phi tập trung.

Tiến triển phát triển sinh thái

• Số lượng subnet đã mở rộng từ 32 ban đầu lên trên 64, bao phủ nhiều kịch bản ứng dụng AI như tạo văn bản, tín hiệu giao dịch, gán nhãn dữ liệu.
• Số lượng người dùng hoạt động đã đạt 140.000, so với năm trước đã tăng gấp đôi.
• Tổng giá trị ước tính của thị trường subnet vượt quá 100 triệu USD, khối lượng giao dịch hàng ngày duy trì ở khoảng 45 triệu USD.
• Độ sâu tham gia của các tổ chức rõ ràng tăng lên, quỹ nổi tiếng đã đưa TAO vào quỹ AI phi tập trung của họ, điều chỉnh trọng số lên 29.55%

Bittensor gần đây đã hoàn thành nâng cấp hệ thống dTAO (TAO động), đánh dấu một cuộc cách mạng quan trọng trong mô hình kinh tế của nó. Điểm cốt lõi của lần nâng cấp này là tối ưu hóa cơ chế phân phối token TAO, chuyển từ cách phân phối tài nguyên dựa vào phán đoán chủ quan của các validator sang cơ chế phân phối thị trường hơn, giúp tài nguyên có thể chảy chính xác hơn đến những subnet thực sự có tính cạnh tranh.

Để giải quyết vấn đề phân bổ tài nguyên, bản nâng cấp dTAO đã giới thiệu hệ thống phân bổ tài nguyên động dựa trên cơ chế thị trường. Hệ thống này chuyển đổi mỗi subnet thành một đơn vị kinh tế độc lập, thông qua nhu cầu thực tế của người dùng để thúc đẩy phân bổ tài nguyên. Sự đổi mới cốt lõi là cơ chế token subnet (token Alpha):

• Nguyên lý hoạt động: Người dùng có thể thông qua việc staking TAO để nhận được các token Alpha do các subnet phát hành, những token này đại diện cho sự hỗ trợ của người dùng đối với subnet cụ thể.
• Logic phân bổ tài nguyên: Giá thị trường của token Alpha trở thành tín hiệu đo lường cường độ nhu cầu của subnet, ban đầu giá token alpha là như nhau, mỗi pool chỉ có 1 TAO và 1 token alpha. Khi tính thanh khoản của hai loại token trong subnet được thêm vào, giá token alpha cũng sẽ thay đổi theo, sự phát hành TAO được phân bổ theo tỷ lệ dựa trên giá token của subnet trong tất cả các token, subnet có giá cao hơn sẽ nhận được nhiều phân bổ TAO hơn, từ đó thực hiện tối ưu hóa phân bổ tài nguyên tự động.

Cơ chế này đã nâng cao đáng kể hiệu quả và tính công bằng trong phân bổ tài nguyên, làm cho giá trị của đồng TAO trở nên vững chắc hơn, đồng thời cung cấp nhiều cách thức hơn cho người dùng bình thường tham gia vào quản trị mạng.

Hiện tại, một số subnet hoạt động tích cực nhất bao gồm:

• Mạng con số 4: Tập trung vào dịch vụ suy diễn AI tạo văn bản, nổi bật với tốc độ phản hồi nhanh, chi phí thấp
• Mạng con số 64: Cung cấp các giao diện API cho nhiều LLM khác nhau, cho phép các nhà phát triển xây dựng và triển khai các ứng dụng AI trên mạng Bittensor.
• Mạng con số 8: Tập trung vào lĩnh vực tài chính, khuyến khích thợ mỏ tạo ra các tín hiệu giao dịch chính xác thông qua cơ chế thưởng, bao phủ nhiều thị trường tài chính như ngoại hối, tiền điện tử.
• Mạng con số 52: Làm chú thích dữ liệu, khuyến khích người dùng kiếm token thông qua chú thích dữ liệu

Vana：Nền tảng chủ quyền dữ liệu và tái cấu trúc giá trị

Dự án Vana tập trung vào việc giải quyết một vấn đề cốt lõi trong nền kinh tế kỹ thuật số ngày nay: quyền sở hữu và phân phối giá trị của dữ liệu cá nhân. Điểm đổi mới của Vana nằm ở việc xây dựng một hệ sinh thái mà người sử dụng thực sự sở hữu và kiểm soát dữ liệu của chính mình, đồng thời có thể thu được lợi ích kinh tế từ đó.

Là một mạng lưới blockchain Layer 1 tương thích với EVM, kiến trúc công nghệ của Vana bao gồm năm thành phần cốt lõi:

1. Lớp tính thanh khoản dữ liệu: Đây là phần cốt lõi của mạng Vana, thông qua bể tính thanh khoản dữ liệu để thực hiện khuyến khích, tập hợp và xác minh tài sản dữ liệu. Mỗi DLP là một hợp đồng thông minh chuyên dụng để tập hợp các loại tài sản dữ liệu cụ thể, chẳng hạn như dữ liệu mạng xã hội, lịch sử duyệt web, v.v.
2. Lớp dữ liệu di động: Đảm bảo dữ liệu của người dùng có thể được chuyển nhượng dễ dàng giữa các ứng dụng và mô hình AI, tăng cường tính linh hoạt trong việc sử dụng dữ liệu.
3. Nhóm kết nối chung: Theo dõi dòng dữ liệu thời gian thực trong toàn hệ sinh thái, tạo ra một biểu đồ dữ liệu sinh thái, đảm bảo tính minh bạch của hệ thống.
4. Lưu trữ dữ liệu không quản lý: Một đổi mới quan trọng của Vana là cách quản lý dữ liệu độc đáo của nó. Dữ liệu gốc của người dùng sẽ không được ghi lên chuỗi mà do người dùng tự chọn vị trí lưu trữ, chẳng hạn như máy chủ đám mây hoặc thiết bị cá nhân, điều này đảm bảo người dùng hoàn toàn kiểm soát dữ liệu của mình.
5. Hệ sinh thái ứng dụng: Dựa trên dữ liệu, Vana đã xây dựng một hệ sinh thái ứng dụng mở, nơi các nhà phát triển có thể sử dụng dữ liệu tích lũy từ DLP để xây dựng các ứng dụng đổi mới khác nhau, bao gồm cả ứng dụng AI, trong khi các người đóng góp dữ liệu có thể nhận thưởng cổ tức từ những ứng dụng này.

Những diễn biến mới nhất

Vana đang tiếp tục thúc đẩy tài trợ và mở rộng hợp tác:

• Vào tháng 2 năm 2025, một tổ chức thông báo đầu tư chiến lược vào Vana, một nhân vật nổi tiếng gia nhập làm cố vấn.
• Trong việc xây dựng hệ sinh thái, Vana đã xây dựng nhiều dự án dữ liệu bao gồm từ dữ liệu mạng xã hội đến dữ liệu dự đoán tài chính, bao gồm: Finquarium (dữ liệu dự đoán tài chính), GPT Data DAO (dữ liệu trò chuyện ChatGPT), Reddit Data DAO (dữ liệu người dùng Reddit), Volara (dữ liệu Twitter), Flirtual (dữ liệu hẹn hò) và nhiều dự án khác.
• Gần đây, Vana đã tổ chức một sự kiện hackathon trong một hoạt động nhất định, cung cấp giải thưởng lớn để khuyến khích các nhà phát triển xây dựng DataDAO và ứng dụng AI dựa trên dữ liệu của Vana, nhằm mở rộng hệ sinh thái của mình.

Những tiến triển này cho thấy, Vana đang tích cực xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh xoay quanh quyền sở hữu dữ liệu và việc hiện thực hóa giá trị, sự phát triển của nó đáng được chú ý.

Kite AI：Đột phá công nghệ của chuỗi công khai gốc AI

Kite AI là một dự án blockchain Layer 1 gốc tập trung vào lĩnh vực AI, được xây dựng trên nền tảng Avalanche. Nó nhằm giải quyết các thách thức mà blockchain truyền thống gặp phải khi xử lý tài sản AI, đặc biệt là cách thực hiện quyền rõ ràng và vấn đề khuyến khích cho dữ liệu AI, mô hình và đóng góp của các tác nhân thông minh. Kite AI đã đề xuất bốn đổi mới công nghệ cốt lõi:

1. Cơ chế đồng thuận PoAI: Proof of Attributed Intelligence là cơ chế đồng thuận do Kite AI sáng tạo, thông qua hệ thống ghi chép đóng góp có thể xác minh trên chuỗi, theo dõi chính xác giá trị đóng góp của dữ liệu, mô hình và đại lý AI. Dự án thiết kế cơ chế quỹ thưởng động, phân chia lợi nhuận theo tỷ lệ đóng góp, giải quyết hiệu quả các vấn đề "hộp đen dữ liệu" và "đạo nhái mô hình" trong kinh tế AI truyền thống.

2. Mạng lưới AI có thể kết hợp: Kite AI áp dụng kiến trúc mô-đun, hỗ trợ các nhà phát triển xây dựng hệ sinh thái hợp tác AI đặc thù theo nhu cầu ngành. Ví dụ, trong mạng lưới y tế, dữ liệu bệnh nhân được mã hóa sau đó có thể được cấp quyền theo hướng cho các công ty dược phẩm để phát triển mô hình AI, lợi nhuận được phân phối theo tỷ lệ nhất định cho các chủ thể dữ liệu, nhà phát triển mô hình và người bảo trì mạng lưới, tạo ra môi trường sinh thái có lợi cho nhiều bên.

3. Lớp thực thi gốc AI: Kite AI đang xây dựng lớp thực thi gốc AI trên chuỗi, chuyên xử lý các nhiệm vụ tính toán AI, như suy diễn, nhúng và tinh chỉnh/đào tạo. Người dùng có thể ủy quyền cho ví hợp đồng thông minh thực hiện các cuộc gọi suy diễn qua lớp này và tương tác với mô hình. Lớp thực thi này không chỉ hỗ trợ các giao dịch blockchain và thay đổi trạng thái mà còn tích hợp môi trường tính toán bảo mật (như môi trường thực thi đáng tin cậy TEE), đảm bảo an toàn dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư trong quá trình tính toán.

4. Động cơ dữ liệu phi tập trung: Kite AI đảm bảo rằng những người sáng tạo dữ liệu nhận được lợi ích công bằng trong quy trình làm việc AI. Nền tảng tích hợp các mô-đun tuân thủ quy định như GDPR/CCPA, đáp ứng các yêu cầu về quyền riêng tư dữ liệu trên toàn cầu, giảm chi phí tuân thủ cho các nhà phát triển.

Những đổi mới công nghệ này giúp Kite AI tạo ra một môi trường phân phối giá trị công bằng và minh bạch hơn cho các nhà phát triển AI và các nhà cung cấp dữ liệu, thúc đẩy sự phát triển phi tập trung của công nghệ AI.

Tình trạng phát triển

Kite AI đã ra mắt mạng thử nghiệm khuyến khích vào ngày 6 tháng 2 năm 2025, đây là mạng thử nghiệm blockchain Layer 1 có chủ quyền gốc AI đầu tiên. Mạng thử nghiệm sau khi ra mắt đã thể hiện tốt:

• Sau chưa đầy 70 giờ từ khi thử nghiệm trực tuyến, số lượng ví kết nối đã vượt qua 100.000, tính đến hiện tại đã có tổng cộng 1,95 triệu ví tham gia mạng thử nghiệm khuyến khích V1, trong đó hơn 1 triệu ví đã tương tác với đại lý AI, tổng số lần gọi đã vượt qua 115 triệu lần.

• Nền tảng dự án mạnh mẽ, được xây dựng bởi một đội ngũ giàu kinh nghiệm từ Silicon Valley, các đồng sáng lập đều có kinh nghiệm lãnh đạo kỹ thuật vững vàng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, từng làm việc tại nhiều công ty công nghệ hàng đầu. Các thành viên cốt lõi của đội ngũ đến từ nhiều doanh nghiệp hàng đầu trong ngành, có nền tảng học thuật từ các trường đại học hàng đầu.

• Về hỗ trợ vốn, dự án đã nhận được đầu tư từ nhiều tổ chức hàng đầu và đã thiết lập quan hệ hợp tác công nghệ với nhiều dự án nổi tiếng.

• Với tư cách là ủy viên đánh giá trong chương trình AI của một nền tảng, Kite AI đang đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo trên nền tảng này, hợp tác này nhằm biến nền tảng thành blockchain hàng đầu cho các ứng dụng AI.

• Với quy mô kinh tế dữ liệu toàn cầu dự kiến sẽ vượt 70 tỷ USD vào năm 2025, Kite AI có khả năng trở thành cơ sở hạ tầng quan trọng cho việc xác định quyền dữ liệu và biến đổi chúng thành giá trị, tiềm năng phát triển của nó đáng để mong đợi.

Nillion: Khám phá tiên phong về tính toán riêng tư

Nillion đang định nghĩa lại cách xử lý dữ liệu nhạy cảm thông qua công nghệ "tính toán mù" độc đáo của mình, mở ra những con đường mới cho việc bảo vệ quyền riêng tư kỹ thuật số trong tương lai.

Nillion là một mạng công cộng phi tập trung, dựa trên một nguyên lý mã hóa đổi mới có tên là Nil Message Compute (NMC), cho phép các nút mạng hoạt động theo cách không truyền thống của blockchain. Dự án này được thành lập vào tháng 11 năm 2021, do một nhóm các nhà đổi mới có tầm nhìn dẫn dắt, nhằm tạo ra một hệ thống có thể xử lý dữ liệu có giá trị cao một cách an toàn mà không tiết lộ chi tiết nhạy cảm.

Lợi thế cốt lõi của Nillion nằm ở khả năng "tính toán mù" của nó------ một quy trình cho phép giữ trạng thái mã hóa trong toàn bộ vòng đời dữ liệu từ lưu trữ, truyền tải đến xử lý. Kiến trúc công nghệ của nó tích hợp nhiều công nghệ bảo vệ quyền riêng tư tiên tiến.

• Tính toán đa bên(MPC): Cho phép nhiều nút hợp tác tính toán hàm mà không tiết lộ đầu vào riêng tư của từng nút, thực hiện tính toán chung trong trường hợp không chia sẻ dữ liệu.
• Mã hóa đồng nhất ( FHE ): cho phép thao tác trực tiếp trên dữ liệu đã mã hóa, đảm bảo rằng dữ liệu vẫn được mã hóa từ đầu đến cuối, cung cấp bảo vệ quyền riêng tư trong toàn bộ quy trình.
• Bằng chứng không kiến thức ( ZKP ): cung cấp một phương pháp xác minh tính toán mà không cần tiết lộ bất kỳ dữ liệu cơ sở nào, tăng cường độ tin cậy của hệ thống.
• Ngôn ngữ Nada: Đây là một ngôn ngữ chuyên biệt được thiết kế để tạo ra các chương trình MPC an toàn, nó đơn giản hóa quá trình phát triển ứng dụng bảo vệ quyền riêng tư, giảm độ khó học tập của các nhà phát triển.

Kiến trúc mạng của Nillion bao gồm ba lớp chính: lớp xử lý ( chịu trách nhiệm tính toán an toàn ), lớp điều phối ( NilChain, quản lý giao tiếp giữa các nút ) và lớp kết nối ( như một cổng kết nối các hệ thống bên ngoài ). Kiến trúc đa lớp này cho phép Nillion cung cấp khả năng tính toán mạnh mẽ trong khi bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu, đáp ứng nhu cầu của nhiều tình huống nhạy cảm với quyền riêng tư.

Tiến trình phát triển mới nhất

Theo thông tin mới nhất, sự phát triển của mạng Nillion đang tiến triển ổn định:

• Mạng chính Nillion dự kiến ra mắt vào tháng 3 năm 2025 (tháng này). Tổng số token của Nillion là 1 tỷ.