Những rủi ro thuế ẩn chứa sau sự bơm lớn của thị trường Meme coin

Năm 2024, sự trỗi dậy của Bitcoin diễn ra song song với sự phát triển thịnh vượng của các đồng meme. Dữ liệu cho thấy, khoảng 75% các đồng meme được ra mắt trong năm nay, tính đến đầu tháng 12, giao dịch các đồng meme đã tăng hơn 950%, tổng giá trị thị trường vượt 140 tỷ USD. Cơn sốt này không chỉ mang lại sức sống mới cho thị trường tiền điện tử mà còn thu hút nhiều nhà đầu tư bình thường hơn tham gia vào lĩnh vực này.

Hiện tượng này khiến người ta liên tưởng đến cơn sốt ICO vào khoảng năm 2017. Khi đó, sự xuất hiện của tiêu chuẩn ERC-20 đã giảm đáng kể rào cản phát hành token, các dự án tăng lên hàng trăm, hàng nghìn lần liên tiếp xuất hiện, hàng chục tỷ đô la đã đổ vào lĩnh vực này. Và năm nay, một loạt nền tảng phát hành như Pump.fun đã làm cho việc phát hành token trở nên đơn giản và công bằng hơn, gây ra cơn bão meme coin kéo dài đến ngày nay.

Mặc dù ICO và meme coin có nhiều khác biệt về mặt kỹ thuật và logic, nhưng rủi ro tuân thủ thuế mà nhà đầu tư và dự án phải đối mặt có thể có những điểm tương đồng. Trong làn sóng ICO trước đây, nhiều người tham gia đã gặp phải vấn đề thuế. Ngày nay, với sự bùng nổ của meme coin tiếp tục, việc tuân thủ thuế lại trở thành một vấn đề cốt lõi mà các nhà đầu tư tài sản tiền điện tử và bên phát hành meme coin cần chú ý kỹ lưỡng.

Bài viết này sẽ xem xét hai vụ án Oyster và Bitqyck liên quan đến trốn thuế liên quan đến ICO, nhằm cung cấp những suy nghĩ về tuân thủ thuế cho các nhà đầu tư tham gia vào cơn sốt meme coin.

1. Phân tích trường hợp trốn thuế ICO

1.1 Oyster vụ án: Không khai báo doanh thu bán coin dẫn đến việc người sáng lập bị bỏ tù

Nền tảng Oyster Protocol được thành lập bởi Amir Bruno Elmaani (còn được gọi là Bruno Block) vào tháng 9 năm 2017, nhằm cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Vào tháng 10 năm 2017, nền tảng này đã khởi động ICO, phát hành một token có tên là Pearl (PRL). Oyster Protocol tuyên bố rằng PRL sẽ tạo ra một hệ sinh thái đôi bên cùng có lợi, giúp cả trang web và người dùng đều có thể hưởng lợi từ việc lưu trữ dữ liệu. Bruno Block cũng công khai cam kết rằng sau ICO sẽ không tăng lượng PRL cung cấp và "khóa" hợp đồng thông minh tạo ra PRL.

Oyster Protocol đã huy động khoảng 3 triệu USD thông qua ICO và đã ra mắt mạng chính. Tuy nhiên, vào tháng 10 năm 2018, Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để tự ý đúc một lượng lớn PRL mới và bán ra trên thị trường, dẫn đến giá PRL bị bơm lớn, nhưng cá nhân anh ta lại thu được lợi nhuận khổng lồ.

Sự kiện này đã thu hút sự chú ý của cơ quan quản lý. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã đệ đơn kiện dân sự về hành vi lừa đảo nhà đầu tư, trong khi các cơ quan công tố đã khởi kiện hình sự về vấn đề trốn thuế. Các công tố viên chỉ ra rằng, Bruno Block không chỉ làm tổn hại lòng tin của nhà đầu tư mà còn trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế cho hàng triệu đô la lợi nhuận từ tiền điện tử. Trong khoảng thời gian từ 2017 đến 2018, ông chỉ khai báo khoảng 15.000 đô la thu nhập từ "thiết kế bằng sáng chế" trong năm 2017, và hoàn toàn không khai báo trong năm 2018, trong khi đã chi ít nhất 12 triệu đô la để mua sắm bất động sản, du thuyền và các tài sản khác.

Cuối cùng, Bruno Block đã thừa nhận sự thật trốn thuế, ký thỏa thuận nhận tội vào tháng 4 năm 2023, bị kết án bốn năm tù vì tội trốn thuế và phải bồi thường cho cơ quan thuế khoảng 5,5 triệu đô la.

1.2 Vụ Bitqyck: Doanh thu ICO chuyển nhượng chưa nộp thuế, tổng số người sáng lập bị tù tám năm.

Bitqyck là một công ty tiền điện tử được thành lập bởi Bruce Bise và Samuel Mendez. Công ty đã ra mắt đồng Bitqy đầu tiên, tuyên bố cung cấp một con đường làm giàu khác cho những người đã "bỏ lỡ cơ hội Bitcoin", và đã thực hiện ICO vào năm 2016. Công ty hứa hẹn với các nhà đầu tư rằng mỗi đồng Bitqy đi kèm với 1/10 cổ phần của cổ phiếu thường Bitqyck, nhưng thực tế là cổ phần của công ty luôn được nắm giữ bởi những người sáng lập và chưa bao giờ được phân bổ cho các nhà đầu tư.

Sau đó, Bitqyck lại cho ra mắt đồng BitqyM, tuyên bố rằng người mua có thể tham gia vào hoạt động cung cấp điện cho cơ sở khai thác Bitcoin Bitqyck ở tiểu bang Washington, nhưng thực tế không có cơ sở như vậy. Thông qua những lời hứa giả mạo này, Bise và Mendez đã huy động được 24 triệu đô la từ hơn 13.000 nhà đầu tư và sử dụng phần lớn số tiền cho chi tiêu cá nhân.

SEC đã đệ đơn kiện dân sự về hành vi lừa đảo nhà đầu tư. Vào tháng 8 năm 2019, phía Bitqyck đã thừa nhận sự thật và đạt được thỏa thuận dân sự với SEC, cùng nhau trả khoảng 10,11 triệu đô la tiền phạt. Các cơ quan công tố tiếp tục đưa ra cáo buộc trốn thuế: Từ năm 2016 đến 2018, Bise và Mendez đã kiếm được ít nhất 9,16 triệu đô la bằng cách phát hành Bitqy và BitqyM nhưng đã khai báo thu nhập liên quan không đúng, gây ra thiệt hại thuế lên đến hơn 1,6 triệu đô la; Năm 2018, công ty Bitqyck đã kiếm được ít nhất 3,5 triệu đô la từ các nhà đầu tư nhưng đã không nộp bất kỳ tờ khai thuế nào.

Cuối cùng, Bise và Mendez lần lượt nhận tội vào tháng 9 và tháng 10 năm 2021, đều bị kết án 50 tháng tù giam vì tội trốn thuế (tổng cộng khoảng tám năm), và mỗi người phải chịu trách nhiệm liên đới 1,6 triệu đô la.

2. Phân tích vấn đề thuế trong trường hợp

Một trong những vấn đề cốt lõi của hai vụ Oyster và Bitqyck là sự tuân thủ thuế đối với doanh thu ICO. Một số nhà phát hành đã thu được doanh thu khổng lồ thông qua việc lừa đảo nhà đầu tư hoặc các phương thức không chính đáng khác, nhưng lại báo cáo lợi nhuận thấp hơn hoặc không thực hiện khai báo thuế, dẫn đến các vấn đề về tuân thủ thuế.

2.1 Luật pháp Hoa Kỳ về định nghĩa trốn thuế

Tại Mỹ, trốn thuế được coi là tội nghiêm trọng, chỉ hành vi cố ý thực hiện các phương pháp bất hợp pháp để giảm số tiền thuế phải nộp, thường thể hiện qua việc che giấu thu nhập, khai báo chi phí sai sự thật, không khai báo hoặc không nộp thuế đúng hạn. Theo Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang, trốn thuế là tội phạm liên bang, cá nhân có thể phải đối mặt với án tù lên đến 5 năm và tiền phạt 250.000 USD, trong khi tổ chức có thể bị phạt tối đa 500.000 USD, hình phạt cụ thể phụ thuộc vào số tiền và tính chất của hành vi trốn thuế.

Để cấu thành tội trốn thuế cần phải đáp ứng các điều kiện sau: (1) Nợ nhiều thuế; (2) Thực hiện hành vi trốn thuế một cách chủ động; (3) Có ý thức chủ quan về việc trốn thuế. Cuộc điều tra trốn thuế thường liên quan đến việc truy vết và phân tích các giao dịch tài chính, nguồn thu nhập, dòng chảy tài sản, v.v. Trong lĩnh vực tiền điện tử, do tính ẩn danh và đặc điểm phi tập trung của nó, hành vi trốn thuế dễ xảy ra hơn.

2.2 Phân tích hành vi liên quan đến thuế trong hai vụ án

Tại Mỹ, các giai đoạn khác nhau của ICO có thể liên quan đến nghĩa vụ thuế, các dự án và nhà đầu tư chịu trách nhiệm thuế khác nhau ở các giai đoạn khác nhau. Các dự án phải tuân thủ yêu cầu tuân thủ thuế khi huy động vốn trong ICO, số tiền huy động có thể được coi là doanh thu bán hàng hoặc huy động vốn. Nhà đầu tư cũng có nghĩa vụ thuế sau khi nhận được token thông qua ICO, đặc biệt là khi nhận thưởng hoặc airdrop, những thứ này sẽ được coi là lãi vốn phải nộp thuế.

2.2.1 Hành vi trốn thuế của vụ Oyster

Trong vụ Oyster, Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để tự ý đúc một lượng lớn PRL và bán ra sau khi thực hiện ICO trên PRL, thu được lợi nhuận khổng lồ nhưng không thực hiện nghĩa vụ thuế, vi phạm Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang.

Điều đặc biệt của vụ án này là Bruno Block đã có hành vi đúc trước khi bán Pearl. Rõ ràng rằng thuế thu nhập từ việc bán token cần phải được nộp, nhưng việc có đánh thuế đối với hành vi đúc token hay không vẫn chưa có kết luận. Có quan điểm cho rằng, hành vi đúc token tương tự như khai thác, đều là việc tạo ra tài sản số mới thông qua tính toán, do đó cũng cần phải nộp thuế. Việc thu nhập từ đúc có cần phải nộp thuế hay không phụ thuộc vào tính thanh khoản của token trên thị trường. Khi thị trường token chưa hình thành tính thanh khoản, giá trị của token được đúc khó xác định, do đó không thể tính toán thu nhập một cách rõ ràng; nhưng nếu thị trường đã có tính thanh khoản nhất định, những token này sẽ có giá trị thị trường, và thu nhập từ việc đúc nên được xem là thu nhập chịu thuế.

2.2.2 Hành vi trốn thuế của Bitqyck

Hành vi trốn thuế trong vụ Bitqyck liên quan đến các cam kết giả đối với nhà đầu tư và việc chuyển nhượng trái phép nguồn vốn. Người sáng lập Bise và Mendez sau khi huy động thành công vốn trong ICO, đã không thực hiện các cam kết về lợi tức đầu tư, mà thay vào đó sử dụng phần lớn nguồn vốn cho chi tiêu cá nhân. Hành vi chuyển nhượng nguồn vốn này về cơ bản tương đương với việc chuyển đổi nguồn vốn của nhà đầu tư thành thu nhập cá nhân, mà không được sử dụng cho phát triển dự án hoặc thực hiện quyền lợi của nhà đầu tư.

Theo quy định của Luật thuế nội địa Hoa Kỳ, cả thu nhập hợp pháp và thu nhập bất hợp pháp đều bị đưa vào thu nhập chịu thuế. Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã xác nhận quy tắc này trong vụ James kiện Hoa Kỳ (năm 1961). Công dân Hoa Kỳ phải báo cáo thu nhập bất hợp pháp khi nộp tờ khai thuế hàng năm, nhưng những người nộp thuế như vậy thường không báo cáo loại thu nhập này vì có thể gây ra cuộc điều tra của các cơ quan liên quan về hành vi bất hợp pháp của họ. Bise và Mendez đã không báo cáo thu nhập bất hợp pháp từ việc chuyển nhượng tiền thu được từ ICO, trực tiếp vi phạm quy định của luật thuế, và cuối cùng phải chịu trách nhiệm hình sự.

3. Gợi ý tuân thủ thuế

Với sự bùng nổ của thị trường meme coin, nhiều người làm trong ngành công nghiệp tiền điện tử đã thu được lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, như những vụ kiện trốn thuế ICO trước đây đã cảnh báo, trong thị trường đầy huyền thoại về sự giàu có này, chúng ta không chỉ cần chú ý đến đổi mới công nghệ và cơ hội thị trường, mà còn cần coi trọng vấn đề tuân thủ thuế này.

Đầu tiên, hiểu trách nhiệm thuế khi phát hành meme coin để tránh rủi ro pháp lý. Mặc dù việc phát hành meme coin không trực tiếp tạo ra lợi nhuận như ICO thông qua việc huy động vốn, nhưng khi meme coin tăng giá, người phát hành và nhà đầu tư sớm vẫn phải nộp thuế trên lợi nhuận vốn khi bán. Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể phát hành meme coin ẩn danh trên blockchain, nhưng điều này không có nghĩa là có thể trốn tránh kiểm tra thuế. Tuân thủ luật thuế là cách tốt nhất để tránh rủi ro, thay vì tìm kiếm các phương tiện ẩn danh hiệu quả hơn trên chuỗi.

Thứ hai, chú ý đến quá trình giao dịch meme coin, đảm bảo rằng hồ sơ giao dịch minh bạch. Do thị trường meme coin có tính đầu cơ cao, các dự án mới liên tục xuất hiện, giao dịch của nhà đầu tư có thể rất thường xuyên, kèm theo đó là nhiều hồ sơ giao dịch. Các nhà đầu tư tài sản kỹ thuật số cần lưu giữ cẩn thận hồ sơ giao dịch chi tiết, tốt nhất là sử dụng phần mềm quản lý tài sản kỹ thuật số chuyên nghiệp và khai báo thuế, đảm bảo rằng tất cả việc mua bán, chuyển khoản và lợi nhuận đều có dấu vết và được định tính đúng theo luật thuế khi khai báo thuế, từ đó tránh các tranh chấp thuế tiềm ẩn.

Cuối cùng, theo dõi các động thái về luật thuế và hợp tác với các chuyên gia thuế. Hệ thống luật thuế đối với tài sản tiền điện tử ở các quốc gia vẫn đang trong giai đoạn khởi đầu và có thể thường xuyên điều chỉnh, trong đó những thay đổi quan trọng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến gánh nặng thuế thực tế. Do đó, cả nhà đầu tư và phát hành meme coin đều nên chú ý theo dõi các động thái về luật thuế của quốc gia mình, và nếu cần, tìm kiếm lời khuyên từ các chuyên gia thuế để đưa ra quyết định thuế tối ưu nhất.

Tóm lại, thị trường meme coin với quy mô 140 tỷ USD tiềm ẩn hiệu ứng giàu có to lớn, nhưng sự giàu có này cũng đi kèm với những thách thức pháp lý và rủi ro tuân thủ mới. Các bên phát hành và nhà đầu tư cần nhận thức đầy đủ về các rủi ro thuế liên quan, duy trì sự thận trọng và nhạy bén trong thị trường biến động nhanh chóng để giảm thiểu rủi ro và tổn thất không cần thiết.