Tiền ảo được pháp luật bảo vệ như tài sản: Bài học từ một vụ cướp Bitcoin

Giới thiệu

Trong những năm gần đây, với sự phát triển của công nghệ blockchain, Bitcoin, Ether và Tether đã dần dần bước vào tầm nhìn của công chúng. Những tài sản kỹ thuật số này mặc dù thể hiện dưới dạng mã và dữ liệu, nhưng giá trị, khả năng chuyển nhượng và tính độc quyền của chúng khiến chúng có thuộc tính tài sản. Mặc dù Trung Quốc đã cấm rõ ràng việc sử dụng tiền ảo như tiền tệ hợp pháp và cấm đầu cơ, nhưng trong thực tiễn tư pháp, tiền ảo đã được công nhận rộng rãi như "hàng hóa ảo cụ thể" hoặc "tài sản dữ liệu".

Trong lĩnh vực tư pháp hình sự, các vụ án liên quan đến Tiền ảo đang có xu hướng gia tăng, chủ yếu tập trung vào các loại tội phạm như lừa đảo, trộm cắp và tội phạm máy tính. Trong khi đó, các "vụ cướp" trực tiếp sử dụng bạo lực hoặc đe dọa để chiếm đoạt Tiền ảo thì khá hiếm. Do đó, vụ cướp Bitcoin xảy ra vào năm 2021 tại Yichun, Giang Tây đã thu hút được sự chú ý rộng rãi, trở thành tài liệu tham khảo quan trọng trong việc nghiên cứu định tính và định lượng đối với tài sản mã hóa trong các vụ án hình sự.

Một, Tóm tắt vụ án: Một kế hoạch cướp Bitcoin chưa thành công

Vào tháng 5 năm 2021, Lai vì thua lỗ khi giao dịch tiền ảo, biết rằng Peng đang nắm giữ ít nhất 5 Bitcoin (thời điểm đó giá khoảng 255.000 nhân dân tệ), đã nảy sinh ý định cướp. Anh ta đã tuyển mộ đồng bọn qua mạng, và Tương đã nhận lời tham gia. Hai người đã gặp nhau ở Nghệ Trân và thuê khách sạn, lập kế hoạch cướp một cách chi tiết.

Họ chuẩn bị triệu tập ít nhất 4 người, lấy lý do "đầu tư" để hẹn ông Peng đến khu vực hẻo lánh, dùng dây nilon để kiểm soát mục tiêu và những người đi cùng, yêu cầu tài khoản và mật khẩu Bitcoin. Ông Lai thậm chí đã nhặt lại 7 dây nilon gần khách sạn và tiếp tục liên lạc với những đồng phạm tiềm năng khác. Tuy nhiên, cảnh sát đã bắt giữ hai người vào chiều ngày 11 tháng 5 dựa trên manh mối, kế hoạch phạm tội đã bị chấm dứt trước khi được thực hiện.

Tòa án sơ thẩm xác định hai người này cấu thành tội cướp, lần lượt bị phạt tù ba năm đối với Lai và một năm đối với Hướng, và bị phạt tiền. Tòa án phúc thẩm cho rằng vụ án này thuộc giai đoạn chuẩn bị cướp, đã sửa đổi bản án thành một năm sáu tháng đối với Lai và chín tháng đối với Hướng, thời gian thụ án rõ ràng đã được rút ngắn.

Hai, cướp Bitcoin cấu thành tội cướp có cơ sở pháp lý

Phán quyết có hiệu lực của tòa án xác nhận rõ ràng rằng việc cướp Bitcoin cấu thành tội cướp theo nghĩa của Bộ luật hình sự. Mặc dù Bitcoin về bản chất là một chuỗi dữ liệu mã hóa, nhưng nó đáp ứng ba đặc điểm của "tài sản rộng": khả năng quản lý, khả năng chuyển nhượng và giá trị.

Tòa án cấp hai đã trích dẫn thông báo của các cơ quan liên quan vào năm 2013, xác định Bitcoin là "hàng hóa ảo cụ thể", mặc dù không có vị trí tiền tệ, nhưng thuộc về "tài sản dữ liệu" được pháp luật bảo vệ. Do đó, việc cướp Bitcoin vẫn xâm phạm lợi ích tài sản của người khác, không khác gì so với việc cướp tiền mặt hoặc điện thoại di động.

Trong vụ án này, mặc dù Lai và những người khác không thực hiện hành vi cướp tài sản, nhưng hành vi của họ đã cấu thành việc chuẩn bị phạm tội. Theo quy định của pháp luật liên quan, tòa án cuối cùng xác định hành vi của họ cấu thành tội cướp, nhưng đã áp dụng hình phạt nhẹ hơn.

Ba, quy tắc hình phạt liên quan đến tội phạm tiền ảo

Trong việc xác định hình phạt tội phạm liên quan đến tiền ảo, yếu tố then chốt là việc xác định "giá trị tài sản". Tòa án phúc thẩm chỉ ra rằng, giá trị của tài sản mã hóa nên tuân theo nguyên tắc "bù đắp tổn thất", chủ yếu tham khảo các yếu tố sau:

1. Giá mua của nạn nhân: Ưu tiên áp dụng, phản ánh chân thực nhất tổn thất của họ.
2. Giá trên sàn giao dịch tại thời điểm xảy ra vụ việc: Nếu không có hồ sơ mua, có thể tham khảo giá ngay lập tức trên sàn giao dịch nước ngoài tại thời điểm xâm phạm.
3. Giá bán tài sản: Nếu có, có thể làm căn cứ hỗ trợ.

Tòa án nhấn mạnh, mặc dù nước ta không công nhận vị thế tiền tệ của Bitcoin, nhưng cũng không cấm việc sở hữu và chuyển nhượng tài sản cá nhân. Do đó, việc nạn nhân sở hữu tài sản ảo là hợp pháp, và tổn thất của họ nên được pháp luật bảo vệ.

Cuối cùng, tòa án phúc thẩm không áp dụng hình phạt nặng hơn vì "số lượng lớn" trong vụ cướp, mà kết hợp với tính nguy hiểm, phương thức và rủi ro thực tế trong giai đoạn chuẩn bị cướp để đưa ra bản án tương đối khoan hồng cho hai bị cáo, thể hiện thái độ lý trí và thận trọng của cơ quan tư pháp trong các vụ án tội phạm tài sản mới.

Bốn, Kết luận: Triển vọng tương lai của việc bảo vệ pháp lý tài sản mã hóa

Phán quyết của vụ án này không chỉ cung cấp hướng dẫn cho các vụ án cướp có liên quan đến tiền ảo, mà còn phát đi một tín hiệu rõ ràng: thuộc tính tài sản của tiền ảo đã được thực tiễn luật hình sự Trung Quốc công nhận rộng rãi.

Dưới khung pháp lý hiện hành, mặc dù Bitcoin và các tài sản mã hóa khác không có thuộc tính tiền tệ, nhưng chúng lại có giá trị tài sản đáng kể. Dù là thông qua lừa đảo, trộm cắp, kiểm soát bất hợp pháp hệ thống máy tính, hay tống tiền, cướp bóc có bạo lực, chỉ cần người phạm tội thực hiện hành vi xâm phạm với mục đích chiếm đoạt trái phép, thì sẽ bị xử lý theo quy định về tội phạm tài sản.

Với sự phát triển sâu rộng của nền kinh tế số, các vụ án hình sự liên quan đến tài sản tiền ảo sẽ ngày càng đa dạng, các cơ quan tư pháp sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức mới về loại hình và tranh chấp. Trong tương lai, luật pháp cần làm rõ hơn về thuộc tính pháp lý của tiền ảo, tiêu chuẩn định giá thị trường cũng như phân định ranh giới giữa dữ liệu và tài sản, xây dựng các quy tắc phán quyết tư pháp thống nhất và ổn định hơn. Đồng thời, các chuyên gia pháp lý liên quan cũng cần không ngừng nâng cao kiến thức chuyên môn để có thể giải quyết tốt hơn các vấn đề pháp lý trong lĩnh vực này.

Có thể thấy rằng, tài sản tiền ảo sẽ ngày càng được công nhận và bảo vệ bởi pháp luật, và bất kỳ hành vi nào xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người sở hữu cũng sẽ bị truy cứu nghiêm khắc theo pháp luật.